A na-ahụkarị ahịhịa dị gburugburu ụwa dị ka mkpụrụ osisi nke mkpụrụ ya so na ndị mbụ mmadụ riri. Kemgbe ihe karịrị puku afọ iri abụọ gara aga, yana ọka wit, ọka bali na lentil, a malitere ịkọ nri.
Akụkọ banyere peas site na Neolithic ruo Hellas
Taa ọ siri ike ikwu kpọmkwem mpaghara mpaghara ndị nna ochie nke ụdị shuga peas si. Ndị ọkà mmụta sayensị kwenyesiri ike na ndị bi na Transcaucasia, Iran na Turkmenistan, yana steeti India nke Punjab n'oge ahụ, a na-elekọta anụ ọhịa nke ezinụlọ. Usoro yiri nke ahụ na-aga na Oke Osimiri Mediterenian. Mgbe ha na-egwupụta ala ndị metụtara Neolithic, Bronze na mgbe e mesịrị Iron Age, ndị na-amụ banyere ihe mgbe ochie na-achọpụta peas na-eme nri. Ihe nchoputa di otu a mere n’oge omumu ihe banyere mkpọmkpọ ebe nke Troy na ebe obibi Grik ochie. Achọpụtala mkpụrụ osisi pea na Balkan na Germany, Austria, France na Spain.
Ederede ụwa dị ka ihe ọkụkụ na ihe ọkụkụ nri na-egosi site na ihe edere ede. Akụkọ banyere iji mkpụrụ nke ala dị na akwụkwọ nke Theophrastus, onye dịrị ndụ na narị afọ nke IV-III. Pliny nwekwara akwụkwọ ntụaka maka ọdịbendị a. Na China, a na-amata ahụekere ndị a kpọchiri akpọkọtara silk Road kemgbe narị afọ nke 1 BC. N'ezie, mkpụrụ nke oge ochie dị iche na nke oge a n'ọha, ọdịnaya nke nri na mkpụrụ.
Ọnụ ọgụgụ mkpụrụ nke pea na oge Cicero, onye aha ya kwenyere na aha ya sitere na pea cicer, karịrị ọtụtụ ugbu a.
Ma n'otu oge ahụ, ndị ọkà mmụta sayensị, na-atụnyere ihe ndị mgbe ochie ahụ chọtara n'oge mbụ na ndị na-esote, rịba ama na ama na mmadụ gara aga, mụtara ụzọ isi mụọ hybridization ma họrọ ọtụtụ osisi.
Peas na tebụl nke ndị ogbenye na ndị eze Europe
Ihe akaebe nke maara omenala a nke ndị Europe malitere na narị afọ nke 7. Ka ọ na-erule oge emepechabeghị, peas ghọrọ ihe ọkụkụ buru ibu ma bụrụ ihe ndabere maka ihe oriri maka akụkụ ndị ogbenye ọnụ ọgụgụ nke ọtụtụ mba. N'oge a, osisi ahụ abanyela na UK. Ihe kachasị adọrọ mmasị bụ na a na-eri peas n'ebe niile n'ụdị agba, mkpụrụ dị otú ahụ dị mfe ịchekwa, nwere ike ịbụ ala steeti ọka ma ọ bụ ntụ ọka.
Ọdịbendị a na-akọwaghị mba na ọnọdụ ihu igwe nwere nsogbu gbanwere ngwa ngwa ma ọ bụrụ na ọ dabere na ọdịnala ndị gosipụtara na-ekele ya.
Emeela asọmpi ịgbapụ Pea na England kemgbe ihe karịrị ọkara narị afọ, ntaramahụhụ nke bilitere na narị afọ nke iri na asaa, mgbe etinye onye ahụ mere ya ikpere na peas, a maara n'ụwa niile ma ka na-eme ya n'ebe ụfọdụ.
Mana ndị France ji ụwa nchoputa nke uto nke ahịhịa ndụ. Na nke mbụ, Ntụziaka maka ịkwadebe abụghị tozuru etozu ma a na-ebipụta mkpụrụ agwa pea na narị afọ nke 13. Dika akuko si kwuo, Catherine de Medici wetara peas nke Italy na France nke oge mbu mgbe ọ na-ezube ịlụ nwunye nke II. Mana tupu ịnụ ọkụ n'obi maka agwa peas, otu narị afọ gafere, mgbe ọdịbendị ya, ya na Columbus gafere Atlantic, na 1493, a kụrụ agwa ahụ n'àgwàetiti Isabella. Naanị n’oge nke Louis nke Iri na Anọ, nke ahụ bụ na Jenụwarị 18, 1660, a na-enye mkpụrụ ọka pea dị ụtọ na tebụl eze, nke bịara ma eze ma ụlọ ikpe ya mma.
Akụkọ bekee Russia
Na Russia, a sịrị na ihe mere n'oge Tsar Pea. N'ezie, ndị ọkà mmụta ihe ochie na ndị ọkọ akụkọ ihe mere eme kwenyere na agbụrụ Slavic sitere na nsọtụ Dnieper ruo Ladoga maara nke ọma site na peas site n'oge ochie.
Ọbụna mmalite nke ọdịbendị ahụ nwere mkpọrọgwụ ndị "Sanskrit" garshati ", nke pụtara" ikwo ihe. " N’ezie, n’India, na mba Transcaucasia, na Russia, ahịhịa na-eme nri.
Ahịrị kachasị amịkpọ nke dị na mmiri Seversky Donets bụ nke narị afọ VI-IV. Na narị afọ mbụ nke narị afọ iri ọhụrụ laghachiri na mkpụrụ ndị ahụ dị nso na Minsk na Pskov, Yaroslavl na mpaghara ọhịa nke Leningrad Region. Ikwu banyere peas dị na isi nke XI narị afọ, n'oge ọchịchị Yaroslav the Wisdom.
Mkpụrụ osisi pea n’akwụkwọ ndị sayensị, ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị na akụkọ ifo
N'ihi mmepe nke mmepụta ihe site na narị afọ nke 17 ruo narị afọ nke iri na itolu, peas ghọrọ ihe ọkụkụ dị ka nnukwu ihe ọkụkụ nke ihe ubi. Osisi a dị ịtụnanya nwere mmasị ọ bụghị naanị maka ndị nkịtị, kamakwa ndị edemede na ndị ọkà mmụta.
Edere ọrụ ebipụtara G. Mendel na usoro izugbe nke ihe ndabere dabere na nyocha banyere njikọta na mkpụkọ nke ọtụtụ ọgbọ nke peas.
Na G.K. edekwara na 1835 Akụkọ akụkọ Andersen banyere ịchọ ezi adaeze, mana, ghọrọ agwa kacha njọ.
Ka ọ dị ugbua n’afọ 1906, enwere ụdị peas shuga dị 250 n'ụwa, nke ghọrọ nnukwu ewu ewu na USA na Europe. Na Russia, na 1913, a kụrụ ihe ruru nde hectare alable n'okpuru ahịhịa a. Ọbụnadị akụkọ na-atọ ụtọ nke afọ ndị ahụ na-agba akaebe maka mmụba nke peas na oke ya na mbugharị ihe ọkụkụ.
Onye na-ahụ maka ọrịa na-ebu nri na mmalite nke narị afọ tupu ikpeazụ, Onye isi ala US Thomas Jefferson, n'etiti ihe ọkụkụ ndị ọzọ a kụrụ ubi, toro ọtụtụ ụdị peas shuga dị nso na ụlọ ya, na-atụle osisi a dị oke mkpa na nri mmadụ.
You nwere ike ịzụta akpa mkpụrụ nke Prince Albert cultivar, nke onye isi nke atọ kụrụ, n'otu oge, n'ogige a dị ugbu a na Monticello.
Ọ bụ ihe na-atọ ụtọ na peas n'onwe ha, mgbe ndị isi ala nke mba ahụ lebara anya dị otú ahụ, batara na nchịkọta nhọrọ ụbọchị ọtụtụ ndị America. Mana na njedebe nke narị afọ nke XIX, peas kpatara ọnwụ nke nnukwu ụgbọ mmiri. Nnukwu nnukwu ụgbọ mmiri, nke febara n’elu ọdọ mmiri ndị ahụ, wee banye n’ime mmiri nke mmiri na-awụpụta n’ime oghere ahụ, mgbe oge ụfọdụ gasịrị, dị ka mgbawa gbawara agbawa, bụ nke mejupụtara ibu nke ụgbọ mmiri ahụ.
Na-eto ụdị shuga na peas nke dị n’ụwa
Ruo na narị afọ gara aga, ụdị ọdụm nke mkpụrụ osisi ahụ n'ime ụwa bụ ihe dị iche iche ejiri ahịhịa sie.
Taa, ụdị peas na-adị n'osisi a kụrụ n'ubi, bụ́ nke a pụrụ iji otu mkpụrụ osisi siri ike sie, nke a na-adịghị eme ka ọ sie ike mee.
Emebere nke a site na mmepe nke teknụzụ maka ichebe na ịhapụ ahịhịa peas, yana ike nke ịgha mkpụrụ, ịgbara ya mmiri na ịkọ ihe. Site nha nke mpaghara ahụpịa ahụekere, taa, Canada bụ onye ndu, ebe etinyere ihe ncheta nke na-egosi osisi a na Saskachewan.
Ihe kachasị ndị na - emepụta akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ n'ụwa bụ China na India, European Union na - akwado ntakịrị. E wezụga eziokwu ahụ bụ peas bụ nri nri bara uru, a na-eji omenala ahụ maka imepụta nri anụmanụ na stachi, protein na plastik. Pedị pea ọgbara ọhụrụ nwere ihe dị mma karịa ka ọ dị na mbụ, na-eguzogide ọrịa na ịgha mkpụrụ. Ya mere, site na ube nke bekee na-agha, a pụrụ inweta ihe na-eme ka ihe ọ ofụ ofụ peas akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ na agwa bekee na-atọ ụtọ, na ichekwa maka nchekwa ogologo oge na nhazi maka ọka na ntụ ọka.
Fatịlaịza Ndụ, ma ọ bụ ihe ị ga-akụ mgbe a kọchara
Mana ihe kachasị atọ ụtọ banyere peas bụ na ọ nwere ike ime ka ala mepụta nitrogen, ahịhịa ndị dị mkpa. A na-eji ihe ndị a dị ịtụnanya eme ihe n’ubi na n’ugbo.
Mgbe etinyere peas na mpaghara nke sistemụ osisi, ruo ọtụtụ iri nke gram nke nitrogen kwa mita ka dị.
N'ime oge, ị nwere ike ịnakọta ihe ọkụkụ atọ nke peas, nke teknụzụ ọrụ ugbo ya dị oke mfe. Akụkụ ahịhịa ndụ Green na-enwekwa nitrogen n'ụba, nke na-eme ka o nwee ike itolite ụdị agwa a dịka akụkụ nri na fatịlaịza sitere n'okike tupu, mgbe na mgbe ya na osisi ndị ọzọ akọworo.
Ihe a kụrụ n’ahịl, olee ụdị agbata ga-erite uru n’ihe ubi a? Ihe na-adọrọ mmasị bụ na a na-ahụkarị peas dị ka onye bu ụzọ nwee ihe ubi, na carrots, cucumbers, tonipe na letus, kabeeji, poteto na ọka, pasili na ọtụtụ osisi ndị ọzọ nwere ike ịdị n'akụkụ ya. Ọ bụrụ na ị kụọ mkpụrụ pea mkpụrụ na-esote tomato, galiki na eyịm, mkpụrụ osisi ahụ ga-ata ahụhụ site na mmegbu.
